De broederschap der cellenbroeders (alexianen of lollarden) ontstond in de veertiende eeuw. Zij verzorgden toen pestlijders en begroeven hen na hun overlijden. Mogelijk dat daarvan hun naam is afgeleid (cella=grafkamer). In stilte, grote deemoed en zelfverloochening deden de broeders hun werk. De cellenbroeders waren aanvankelijk leken die zich in broederschappen verenigden. In de vijftiende eeuw werden zij kloosterlingen. Zij stonden zo hoog in aanzien dat ze bij de Reformatie als bijna vanzelfsprekend met rust werden gelaten.
De cellenbroeders in Nijmegen worden in 1412 voor het eerst genoemd. Zij bewoonden toen een huis nabij de stadsmuur, aan het eind van de Pikkegas, de tegenwoordige Pijkestraat. Later hadden zij een pandje halverwege de Hessenberg, met een uitgang aan de zijde van de Hezelstraat. Omstreeks 1480 vestigden zij zich blijvend op een terrein op de hoek van de Hessenberg en de Pikkegas. Hun zorg voor de zieken spitste zich later toe op de verpleging van geesteszieken. De fondsen van het huis gingen in 1591 definitief naar de stad, de broeders mochten hun werk echter voortzetten. Het cellenbroederenhuis kreeg in die tijd de naam dolhuis. In 1817 werd het cellenbroederenhuis om financiële redenen verenigd met een andere charitatieve instelling, de ‘ellendige en andere gevoegde broederschappen’. Het huis aan de Pikkegas bleef tot de opheffing in 1887 bewaarplaats van krankzinnigen. Het middeleeuwse gebouw werd toen gesloopt en op de vrijgekomen plaats verrees tussen Hessenberg en Hezelstraat de Bank van Lening. De ‘ellendige en andere gevoegde broederschappen’ behielden de taak mensen die acuut moesten worden opgevangen, tijdelijk op te nemen. Daartoe werden in de linkervleugel van het regentenhuis van de cellenbroeders aan de St. Anthoniusplaats twee isoleercellen ingemetseld. Deze werden op 1 september 1892 in gebruik genomen.
Regionaal Archief Nijmegen, Wetenschappelijke correspondentie, inv.nr. 559-010n (ca. 1985).
