| Algemene gegevens begraafplaats | |
|---|---|
| Soort: | Joods |
| Straatnaam : | Mariënburg |
| In gebruik vanaf: | 1683 |
| In gebruik tot en met: | 1931 |
Op 7 februari 1683 wees de stedelijke raad het gebied achter de Mariënburg bij de toenmalige stadswal aan als joodse begraafplaats. Al in 1686 vond een uitbreiding plaats. De begraafplaats is tot in de twintigste eeuw gebruikt. Alleen tussen 1811 en 1814 (Franse Tijd) werden hier als gevolg van een verbod om binnen de stadsmuren te begraven geen overledenen ter aarde besteld. 51 leden van de joodse gemeenschap werden in die periode begraven op het joodse gedeelte van de Algemene Begraafplaats buiten de Hertogsteegpoort.
Na het vertrek van de Fransen vonden weer begrafenissen plaats achter de Mariënburg. Ook na 1828, toen het begraven in kerken, binnen stadsmuren en in bebouwde kommen wettelijk verboden was, werd in Nijmegen voor de joden een uitzondering gemaakt; zij mochten hun doden achter de Mariënburg blijven bijzetten. Waarschijnlijk wilde de stedelijke overheid niet in conflict komen met de bepalingen van de joodse ritus ten aanzien van het ontruimen van graven.
De laatste twee teraardebestellingen op de joodse begraafplaats vonden plaats op 2 november 1919 en op 18 oktober 1931. Daarna werd geen gebruik meer gemaakt van de begraafplaats. Er was sinds 1890 een joodse begraafplaats aan de Postweg.
De joodse begraafplaats achter de Mariënburg raakte steeds meer in verval en werd uiteindelijk verkocht aan de gemeente Nijmegen. Bij deze verkoop werd bepaald dat ontruiming van de begraafplaats en herbegraving van de stoffelijke resten op de joodse begraafplaats aan de Postweg door en voor rekening van de gemeente Nijmegen zou geschieden. Dit is in 1961 gebeurd volgens de vastgestelde richtlijnen en onder toezicht van door het rabbinaat aangewezen joodse opzichters. Tijdens deze ontruiming bleek dat niet 500, maar ruim 1300 joodse overledenen achter de Mariënburg waren begraven.
Het Regionaal Archief Nijmegen (RAN) beschikt over het begraafregister van de joodse gemeente in Nijmegen betreffende de periode 1790-1812 (RAN, Retroacta Burgerlijke Stand, inv.nr. 1231). In de studiezaal van het RAN is dit begraafregister digitaal en op microfiche te raadplegen. Het oorspronkelijke grafregister is uit het Hebreeuws vertaald en is hier ook digitaal raadpleegbaar.
Ilse Nagelkerke, Begraafplaatsen in Nijmegen in de 19e en 20e eeuw (stage-onderzoek geschiedenisopleiding Radboud Universiteit Nijmegen 2007)
