|
Voor hun opmars vanuit Normandië naar Duitsland - begonnen op 6 juni 1944 - hadden de geallieerden in september een operatie gepland die de codenaam Market Garden kreeg. Het doel was via een smal front vanuit het noorden van België snel door te stoten naar Duitsland. Zo moest nog vóór het eind van 1944 een einde aan de oorlog komen.
Market Garden bestond uit twee onderdelen, een operatie door de lucht (Market) en een over land (Garden). Over land wilden de geallieerden via een smalle corridor vanuit het Belgische Neerpelt via Eindhoven, Grave en Nijmegen naar Arnhem oprukken. Luchtlandingstroepen zouden eerder worden neergelaten om de kanaal- en rivierovergangen tussen Eindhoven en Arnhem veilig te stellen voor de oprukkende grondtroepen. Operatie Market werd uitgevoerd door de 101e Amerikaanse luchtlandingsdivisie Screaming Eagle, de 82ste Amerikaanse luchtlandingsdivisie All American, de Britse 1e luchtlandingsdivisie en een Poolse parachutebrigade. Het Britse 2e leger voerde operatie Garden uit met het XXXe legerkorps, dat op de linker flank gesteund werd door het XIIe en op de rechter flank door het VIIIe legerkorps.
Een onderdeel van het plan was de landing van de 82ste Amerikaanse luchtlandingsdivisie onder leiding van James Gavin in vijf zones in de driehoek Grave-Groesbeek-Nijmegen. De landingen op zondag 17 september 1944 verliepen voorspoedig en overgangen over de Maas en het Maas-Waalkanaal kwamen in handen van de 82ste luchtlandingsdivisie. De poging om diezelfde avond nog de Waalbrug te bezetten mislukte omdat de verdediging van de brug beter georganiseerd was dan verwacht. Bovendien kregen de Duitsers nog versterking van twee SS-bataljons uit Arnhem.
De opmars over land vanuit het Belgische Neerpelt verliep intussen minder snel dan gepland. De tankdivisie die in 24 uur Nijmegen had moeten bereiken was op 17 september tegen middernacht niet verder gevorderd dan Valkenswaard. Nijmegen en omgeving werden in de volgende dagen het toneel van oorlogshandelingen. De 20ste september kwam zowel de spoor- als de verkeersbrug in geallieerde handen. Radio Oranje meldde op 21 september: ‘De grote verkeersbrug bij Nijmegen is onbeschadigd in Geallieerde handen ....’. De voorafgaande dagen was er zware strijd geleverd om Nijmegen te bevrijden en de bruggen te behouden. Het kostte grote moeite om door de Duitse linies heen te breken. Met steun van tanks en pas nadat soldaten ten koste van grote verliezen in bootjes bij Oosterhout de Waal waren overgestoken en van de noordkant de bruggen bereikten, brak het verzet.
|
In Arnhem was het de Britten niet gelukt de Rijnbrug blijvend te veroveren. Ook pogingen om de Britten vanuit het zuiden steun te geven konden niet de doorslag geven. In de avond van 25 september startte de operatie Berlijn die tot doel had de geallieerde troepen benoorden de Rijn te evacueren en richting zuiden te laten terugtrekken. Operatie Market Garden was ten einde. Market Garden was een brug te ver gebleken. De verwachting dat de oorlog vóór Kerstmis voorbij zou zijn, was te optimistisch.
De Amerikaanse bevrijders verlieten de stad. De 82ste Airbornedivisie verliet Nijmegen op 12 november en de 101ste eind november 1944. Britse en Canadese troepen losten hen af.
Teksten uit de tentoonstelling 'Dagelijks leven in Frontstad Nijmegen, september 1944-mei 1945' en Regionaal Archief Nijmegen, Wetenschappelijke correspondentie, inv.nr. 620-230 (1981-1986).
