Schouwburg

De stadsschouwburg is in 1839 opgericht en heette 'Lokaal tot Nut en Genoegen.' In 1934 wordt de schouwburg opgeheven, maar uiteindelijk wordt in 1961 de nieuwe schouwburg geopend.

Bouw

De stadsschouwburg, 'Lokaal tot Nut en Genoegen' geheten, is opgericht in 1839 en is gemeentelijk eigendom. Het is een van de eerste gebouwen van de in 1837 benoemde gemeentearchitect Pieter van der Kemp. De bemoeienis van de stedelijke overheid strekt zich allereerst uit tot beheer en onderhoud van het gebouw.

Verbouwing

In 1880 stemt de raad in met een grote verbouwing van de schouwburg.<ref>Gemeenteverslag, 1880, p. 16.</ref> Kleinere veranderingen vinden plaats in het eerste decennium van de 20e eeuw. In 1905 wordt de brandveiligheid van het gebouw verbeterd en in 1909 krijgt de schouwburg een elektrische installatie.<ref>Zie respectievelijk gemeenteverslag, 1905, p. 25 en gemeenteverslag 1909, p. 29.</ref>

Personeel

Hoe het beheer van de schouwburg geregeld is, valt niet precies vast te stellen. Pas in 1900 komt een bewaarder van de schouwburg voor als ambtenaar op de ieder jaar in het gemeenteverslag verschijnende lijst met gemeentelijke ambtenaren en bedienden. Vóór 1900 zijn er ook al beheerders geweest, maar hun status, rechtspositie en wijze van betaling zijn anders geregeld geweest. De in 1884 benoemde conciërge van de schouwburg verzoekt de raad hem een tegemoetkoming te verlenen voor de schade die hij lijdt door de veranderde exploitatie van de schouwburg. 394 Uit het feit dat de klagende conciërge pas in 1884 door Burgemeester en Wethouders is benoemd<ref>Personeelsdossier J. Haspels, S.A.N. 19 serie, nummer 18779.</ref> mag afgeleid worden dat daarvóór de beheerders op andere basis, waarschijnlijk pachtbasis, voor de gemeentelijke schouwburg hebben gewerkt.

Schouwburgcommissie

De verbouwing van de schouwburg in 1880 is ook aanleiding geweest om een commissie voor de exploitatie van de schouwburg in het leven te roepen. Een voorstel tot het formeren van een dergelijke commissie wordt ingediend, maar ook weer ingetrokken.<ref>Raadsverslag 1880, p. 436 en p. 440.</ref> Als in 1884 echter de conciërge van de schouwburg klaagt over de schade die hij lijdt door de andere exploitatievorm, besluit de raad de klacht door te verwijzen naar 'de' schouwburgcommissie. Wanneer deze commissie in het leven is geroepen en of deze een andere is dan de in 1880 beoogde, is onduidelijk. De schouwburg heeft waarschijnlijk een tamelijk onafhankelijke status gehad. Het gemeentebestuur is de verhuuurder van het gebouw, de huurders hebben binnen de ruimte die het schouwburgreglement biedt, vrijheid van handelen. Van een bemoeienis van een schouwburgcommissie met de programmering of bijvoorbeeld de toewijzing van kaarten lijkt geen sprake te zijn. De burgemeester heeft als hoofd van de politie de mogelijkheid een voorstelling te verbieden. Doet hij dat niet, dan hebben de raadsleden daartegen geen ander verweer dan te klagen bij de superieuren van de burgemeester.<ref>Raadsverslag, 1882, pp. 291, 292.</ref>

Opheffing

In het begin van de 20e eeuw valt het doek voor de schouwburg in de Burchtstraat. Het gebouw staat op een ongelukkige plaats en vormt een ernstige belemmering voor het verkeer ter plaatse. In de raadsvergadering van 30 januari 1929 wordt besloten een commissie in te stellen voor de bouw van een nieuwe schouwburg.<ref>Gemeenteverslag, 1929, p. 35.</ref> Van nieuwbouw komt het deze periode niet, wel gaat de oude schouwburg dicht. De laatste voorstelling wordt eind oktober 1934 gehouden, de schouwburgbewaarder krijgt per 1 november ontslag.

Nieuwe schouwburg

Sinds 1934 heeft Nijmegen dus geen schouwburg meer. Alle pogingen in de daaropvolgende jaren om tot de bouw van een nieuwe schouwburg te komen verzanden. Na de oorlog wordt de van 1929 tot 1932 functionerend Schouwburgcommissie nieuw leven ingeblazen en passeren verschillende ideeën de revue. Op 28 april 1954 besluit de gemeenteraad een crediet van f 20.000,- te verlenen voor het maken van een schetsontwerp door ir. Bijvoet voor de bouw van een schouwburg op de terreinen aan de Nassausingel en de Spoorstraat. Het staat dan nog niet vast of er een gemeentelijke schouwburg zal komen of dat men een nieuwe schouwburg zal overlaten aan het particulier initiatief.<ref>Raadssignaten 1954, pp. 338-358</ref> Begin 1955 wordt besloten tot de bouw van een afzonderlijke schouwburg op de hoek Keizer Karelplein/Nassausingel, naar een ontwerp van de architecten B. Bijvoet en G.M.H. Holt.<ref>Raadssignaten 1955, pp. 282-318 (raadsvergadering 26 januari 1955).</ref> Doordat het rijk een bouwstop afkondigt voor grote projecten kan het plan voorlopig niet worden uitgevoerd. Pas begin 1959 krijgt de gemeente toestemming met de bouw te beginnen.<ref>J. Kiliaan en W.J. Pantus, Tussen Apollo en Bacchus. Vijfenzeventig jaar Concertgebouw 'De Vereeniging'. Architectuur en sociaal-cultureel leven 1915-1990. Met een toekomstvisie van Dick Pouderoyen, Nijmegen 1990, p. 175 (noot 146) en Raadssignaten 1959, pp. 5-7 (nieuwjaarsrede van de burgemeester, 7 januari 1959).</ref> Op 8 april 1961 wordt de nieuwe schouwburg officieel geopend.<ref>Feestelijke opening van de Nijmeegse stadsschouwburg op zaterdag 8 april 1961. Ter herinnering aangeboden door het gemeentebestuur van Nijmegen, (Nijmegen, 1961).</ref>

Voetnoten

<references/>

Bronnen

• Gruppelaar, L., 'Lokaal bestuur en gemeentelijke overheid te Nijmegen, 1851-1919', Gemeentearchief Nijmegen, 1994.
• Gruppelaar, L., 'Lokaal bestuur en gemeentelijke overheid te Nijmegen, 1919-1945', Gemeentearchief Nijmegen, 1995.
• Nabuurs, N., 'Lokaal bestuur en gemeentelijke overheid te Nijmegen, 1945-1984', Gemeentearchief Nijmegen, 1996.

Verantwoording

Bewerking van de resultaten van onderzoek, gedaan in de jaren 1994-1996, naar lokaal bestuur en gemeentelijke overheid in Nijmegen door Lisette Kuijper (Regionaal Archief Nijmegen, 2010)

Commentaar

<comments hideForm="false"/> of, lees de overige commentaren ...