Vakbeweging in Nijmegen en omgeving

Introductie

Vakbondsaffiche, ca. 1920

Vakbonden behartigen de individuele en collectieve belangen van aangesloten werknemers in een bepaalde bedrijfstak. Ze kwamen vooral op vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw, toen de industrialisatie in volle gang was en arbeiders zich gingen verenigen om hun werkomstandigheden te verbeteren. De eerste nationale vakbond, de Algemeene Nederlandsche Typografenbond, dateert van 1866. Dit was ook de eerste vakbond die in Nijmegen een afdeling opzette, in 1891. Vakbonden sloten zich vanaf eind negentiende eeuw aan bij overkoepelende vakcentrales.

Met de groeiende bedrijvigheid en de toenemende bereidheid van werknemers zich te organiseren nam het aantal vakbonden sterk toe, ook in Nijmegen en omgeving. Bonden werden per vakgebied opgericht en vanuit verschillende godsdienstige of politieke stromingen. In Nijmegen en omgeving verschenen naast algemene (niet-confessionele) vakbonden voornamelijk katholieke bonden. Lees meer over de vakbeweging in Nijmegen in de periode 1891-1945

Na de groei van het aantal vakbonden vonden er – vooral vanaf de jaren zeventig – op landelijk niveau fusies plaats. De grote vakcentrales NVV en NKV gingen in 1982 samen in de FNV. Lokale afdelingen van vakcentrales en vakbonden fuseerden in de laatste decennia en werden uiteindelijk veelal opgeheven. Regionale afdelingen kwamen ervoor in de plaats.

De publicatie Stambomen van de vakbeweging in Nederland geeft een overzicht van de vakcentrales en vakbonden die er in Nederland zijn (geweest).

Vakcentrales

Vakcentrales zijn koepelorganisaties waarbij vakbonden zijn aangesloten. Alle vakcentrales waarvan het Regionaal Archief Nijmegen (RAN) archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de vakcentrales

Ambtenarenbonden

Ambtenarenbonden zijn vakbonden voor werknemers bij de overheid en in de semipublieke sector. Alle ambtenarenbonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de ambtenarenbonden

Bouw- en houtbonden

Bouw- en houtbonden zijn vakbonden voor werknemers in het bouwbedrijf, de steenindustrie en de houtverwerkende industrie. Alle bouw- en houtbonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de bouw- en houtbonden

Dienstenbonden

Dienstenbonden zijn vakbonden voor werknemers in de commerciële dienstverlening. Alle dienstenbonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de dienstenbonden

Grafische bonden

Grafische bonden zijn vakbonden voor werknemers bij grafische bedrijven (drukkerijen en uitgeverijen) en hun toeleveranciers (papierfabrieken). Alle grafische bonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de grafische bonden

Industriebonden

Industriebonden zijn vakbonden voor werknemers van fabrieken met een andere specialisatie dan de productie van steen, houtproducten, grafisch drukwerk, voedingsmiddelen of genotsmiddelen. Alle industriebonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de industriebonden

Vervoersbonden

Vervoersbonden zijn vakbonden voor werknemers van vervoersbedrijven. Alle vervoersbonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de vervoersbonden

Voedingsbonden

Voedingsbonden zijn vakbonden voor werknemers in de landbouw, de voedingsmiddelenindustrie, de genotsmiddelenindustrie en de horeca. Alle voedingsbonden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over de voedingsbonden

Organisaties en personen gerelateerd aan de vakbeweging

Diverse organisaties vallen niet onder de bovenstaande bonden maar hebben wel een verband met de vakbeweging in Nijmegen en omgeving. Hieronder vallen de Stichting Vakbondshistorisch Archief Nijmegen en omstreken, vakbonden voor specifieke groepen (zoals vrouwen) en werkgeversorganisaties. Ook individuele vakbondsleden hebben hun sporen nagelaten. De aan de organisaties gerelateerde vakbewegingen en de vakbondsleden waarvan het RAN archieven in huis heeft, zijn hier te vinden. Lees meer over organisaties en personen gerelateerd aan de vakbeweging

Afbeeldingen

Op de beeldbank van het Regionaal Archief Nijmegen zijn vele afbeeldingen van de vakbeweging te vinden. Denk daarbij aan:

• vakbondsaffiches
• groepsfoto's van plaatselijke vakbondsafdelingen
• stakingen en demonstraties

Andere archieven van vakbewegingen

Naast het Regionaal Archief Nijmegen beheren ook andere instellingen archieven van vakverenigingen. De belangrijkste zijn:

• Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG)
• Katholiek Documentatie Centrum (KDC)