Brontekst bekijken van Gemeentemuseum 'Commanderie van Sint Jan' Nijmegen

{{Organisatie
|Categorie1=17.10 Musea
|Categorie2=Diensten en bedrijven
|Identificatiecode=628
|Soort entiteit=Organisatie
|Andere naam1=Nijmeegs Museum ‘Commanderie van St. Jan’
|Beginjaar=1974
|Eindjaar=1998
|Context=De collectie kunsthistorische voorwerpen van de stad Nijmegen werd in 1850 flink uitgebreid dankzij een schenking van kunstverzamelaar P.C.G. Guyot, die een groot deel van de collectie Romeinse oudheden van Johannes in de Betouw in zijn bezit had. De gemeentelijke collectie werd bewaard in een klein museum – enkele vertrekken – in het stadhuis, onder het beheer van de in 1845 opgerichte Commissie ter verzekering eener goede bewaring van gedenkstukken van Geschiedenis en Kunst. Deze commissie luidde in 1905 de noodklok over het nijpende ruimtetekort. Zij uitte de wens dat de gemeente een nieuw, vrijstaand museumgebouw zou stichten waarin niet alleen de gemeentelijke collectie, maar ook de collectie van Romeinse oudheden van verzamelaar G.M. Kam zou worden opgenomen. Een gedeeltelijke oplossing diende zich enkele jaren later aan, toen de gemeente besloot de Mariënburgkapel te restaureren en in te richten als onderkomen voor het [[gemeentelijk museum|Gemeentemuseum]]. Een aanbod van Kam om een stuk grond aan de Eleonorastraat (de huidige Museum Kamstraat) te schenken waarop de gemeente een museum zou laten bouwen voor beide collecties had de gemeente afgewezen.
Het Gemeentemuseum ging op 7 juni 1912 open en was tot 1974 in de middeleeuwse kapel gevestigd. De Romeinse oudheden werden in 1938 in bruikleen gegeven aan het in 1922 geopende [[Museum G.M. Kam]]. In 1940 voegde het gemeentearchief zich bij het museum in de Mariënburgkapel. Hoewel de gemeentearchivaris tevens conservator van het Gemeentemuseum, bleven de twee gemeentelijke onderdelen formeel van elkaar gescheiden.

Vier notabele inwoners richtten in 1938 de stichting ‘Het Nijmeegsche Kunstmuseum’ op met als doel de belangstelling voor kunst en geschiedenis te bevorderen. Villa Belvoir aan het Keizer Lodewijkplein, dat zij in gebruik namen als museum voor schilderkunst en andere voorwerpen van kunstzinnige en geschiedkundige aard (het [[Belvoirmuseum]]), ging tijdens de bevrijding in september 1944 in vlammen op. Pas in 1951 kwam er een nieuwe stichting die zich inzette voor een museum voor beeldende kunst: de Stichting Nijmeegs Museum voor Beeldende Kunsten. Zij beheerde een expositieruimte op de eerste verdieping van het Waaggebouw. De stichting werd in 1963 opgevolgd door de [[Stichting Nijmeegs Museum voor Schone Kunsten]], waarin de gemeente meer zeggenschap had.

De eerste plannen voor een geheel nieuw museum, met ruimte voor de gemeentelijke oudheidkundige collectie en die van het museum voor beeldende kunsten, dateren uit 1962. Begin 1971 kwam de [[Commanderie van St. Jan]] in beeld om als onderkomen voor het museum te dienen.
|Geschiedenis=Op 26 augustus 1971 ging de [[gemeenteraad]] akkoord met de aankoop van de Commanderie van St. Jan, waarin zowel de gemeentelijke oudheidkundige collectie als de collectie van het museum voor beeldende kunst zou worden bewaard en getoond. Na de ingrijpende restauratie/reconstructie van het gebouw en na sluiting van het gemeentemuseum in de Mariënburgkapel op 15 april 1974 werd het Nijmeegs Museum ‘Commanderie van St. Jan’ op 28 oktober 1974 geopend. De gemeenteraad had inmiddels een Bestuurscommissie benoemd die toezicht kreeg op het gebouw en die het beleid van het museum moest gaan bepalen. G.T.M. Lemmens vervulde de functie van directeur gedurende het bestaan van het museum.

In 1995 werd de Stichting Museum voor Kunst en Archeologie te Nijmegen opgericht, met als doel de collecties van het Gemeentemuseum en van provinciaal museum G.M. Kam samen te voegen in een nieuw museum. Het museum in de Commanderie van St. Jan sloot op 19 april 1998 haar deuren,  [[Museum Het Valkhof]] ging op 14 september 1999 open.
|Taken=Het museum kreeg van de gemeente de opdracht een aaneengesloten reeks exposities van voldoende gevarieerd karakter te organiseren en educatieve activiteiten te ontplooien op het gebied van stedelijke historie en kunst.
|Organisatie=Ingevolge het raadsbesluit van 29 februari 1974 werd voor het museum een bestuurscommissie samengesteld, met de wethouder van cultuur als voorzitter, een vicevoorzitter en een ambtelijk secretaris. De commissie kende subcommissies voor financiën, personeel, educatie en ruimtelijke voorzieningen.
|Rechtsvorm=Bestuurscommissie ex artikel 61 van de Gemeentewet
|Voorganger1=Gemeentelijk museum
|Voorganger2=Stichting Nijmeegs Museum voor Schone Kunsten
|Opvolger1=Museum Het Valkhof
|Archiefnummer=761
|Archieflink=http://studiezaal.nijmegen.nl/ran/_detail.aspx?xmldescid=2126493980
|Naamtoegang=Lisette Kuijper en Hylke Roodenburg
|Jaartoegang=1999 en 2016
|Locatie={{Locatieformulier|1974-1998|Franseplaats 1|Nijmegen|51.848743,5.864248}}
|Bronnen={{Bronnen|Raadssignaten 1971, 1974}}{{Bronnen|Nabuurs, N., ''Lokaal bestuur en gemeentelijke overheid te Nijmegen, 1945-1984'', Gemeentearchief Nijmegen, Nijmegen, 1996.}}{{Bronnen|Buylinckx, J.J.A., Aspecten van archiefzorg en archiefbeheer door de gemeente Nijmegen, 1816-1945, in: ''Van Blok vol rechten tot Arsenaal vol wetenswaardigheden'', Nijmegen, 1979, p. 25-79.}}{{Bronnen|Heiden, H.G.M. de, De Blok: Nijmegens oudste archiefbewaarplaats, in: ''Numaga, tijdschrift gewijd aan heden en verleden van Nijmegen en omgeving'' XXV (1978), no. 2/3, p. 64-71.}}{{Bronnen|''Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant''.}}{{Bronnen|Schulte, A.G., Het Stadhuis aan de Burchtstraat, in: Lemmens, G., ''Het Stadhuis van Nijmegen'', Nijmegen, 1982.}}
|Naam=Gemeentemuseum 'Commanderie van Sint Jan' Nijmegen
}}